|
Replikken fall i 2004. No, over fire år seinare, har
dugnadsgjengen i Høydalane Motormuseum restaurert og
sett i full stand ei lang rekkje med klassiske
båtmotorar frå svunnen tid. Vi snakkar om båtmotorar som
vart laga frå tidleg på 1900-talet fram til ut på
50-talet.
Semi-dieselklassikarar som folk langs kysten kjende
på lyden. Rubb. Rap. Sterk. Sleipner. Marna. Finnøy.
Sabb. Og så vidare.
– Første motoren til museumet vårt var vanskeleg å få
fatt i, men sidan har vi fått tilgang på fleire enn vi
kan ta oss av, fortel Helge Terøy.
Han understrekar at museumet er alt anna enn eit
einmannsprosjekt.
Utstillingslokalet er ei sjøbu som ligg ved sida av
sagbruket som senior Terøy, Hjalmar, har drive i ein
mannsalder. Framleis hender det at «sagføraren» sveivar
i gang for å gjere lokalt tømmer om til plank og bord.
Litt lenger inne på land ligg eit stort verkstadslokale.
Fullførde og nye restaureringsobjekt står på geledd
langs veggene.
I eit hjørne står det grommaste gjengen har fått på
plass i Høydalen så langt: «Rubben» på 40 HK er hes,
nonsjalant og grov i målet der den går på sakte. Nesten
litt overlegen i tonen. Berre så vidt den gidd å gje frå
seg ein lyd av og til. Maskina, som er laga på Wickmann
Motorfabrikk på Rubbestadneset, har gjort si teneste i
skøyta «Helgaskjer» og er på utlån frå Kystmuseet.
Mekanikar Arild Terøy dullar litt med den. Den går visst
feil veg, får eg vite. Han tek den så langt ned i turtal
at den nesten stoppar. Akkurat når svinghjulet nærmar
seg toppen, drar han i ein spake og tvingar mekanikken
til å svinge motsett veg.
– Det er gitt ut ein populær lyd-CD med gamle
båtmotorar. Eg trur ein CD med lyden av alle dei som
sleit med å få i gang desse gamle maskinene ville selje
minst like godt, ler han.
Saman med Atle Apalseth er han den som har fomell
kompetanse som motormekanikar. Elles er Trond Terøy
elektrikar av profesjon. Men summen av realkompetanse er
stor i dugnadsgjengen, og resultatet er imponerande.
Ei skinande blank rekkje ferdig restaurerte
semidieslar står langs austveggen. Muesumselektrikaren
har løfta dei fram frå buamørkret med ei rekkje
spotlight.
Gjengen benkar seg rundt det solide langbordet langs
motsett vegg. Litt røsleg dandert «nips» som garnkuler
og gamle skipsradioar vitnar om her er det ikkje
kvinnfolka som rår grunnen og bestemmer plasseringa av
møblementet. Ei cognacflaske i hjørnet vitnar om at god
gammal årgang står høgt i kurs, og at museumet er like
mykje ein fristad og sosial møteplass.
– Klubblokalet vert også mykje brukt til festleg
samkome om sommaren, fortel Helge Terøy.
– Ja, vi har også halde kurs med solid fagleg innhald i
seine nattetimar i oppfyring av gamle semidieslar,
supplerer Arild.
Å fyre opp ein god gammal semidiesel og nyte lyden til
ein sober dram. Det er det gode liv.
SABB-samlinga frå Damsgård Motorfabrikk i Bergen er
nesten komplett. Dei manglar berre ein 5-7 HK.
– Vi har fått alle motorane i nærmiljøet kring
Eikefjord, Høydalsfjord og i Førdefjorden. Og vi har
tilbod om fleire, fortel Helge Terøy.
Det var båtmotorfabrikkar på «alle nes». Det skal ha
vore to i Florø. Florø Mekaniske Verksted laga
Victor-motorar. Det skal også ha vore produsert ein som
blei kalla Viking. Begge desse motorane er interessante
å få fatt i for motormuseumet.
– Vi har eit godt samarbeid med Kystmuseet, men er
ikkje interessert i å bli noko offentleg museum. Å bli
dregne inn i den offentlege papirmølla, det vil vi
ikkje, slår han fast.
Den største gleda med hobbyen er å få besøk av gamle
veteranar, skipperar og sjøfolk som var ombord i skutene
og som kan fortelje dei gode historiene frå sjølivet frå
1930-talet og utover. Om dei motorane som gjekk og var
ei velsigning, og om dei som dreiv folk til vanvit av å
prøve å få dei i gang.
– Gamle skipperar som Ludvig Grytten får ei tåre i
augekroken når vi fyrer opp, og dei får høyre låten i
dei gamle maskinene. Då kjem historiene på løpande band.
Dei menneska som kan noko om dette, er ein utdøyande
rase. Vi har spurt oss for rundt omkring om i bygdene,
og dei einaste som kan noko om dette er pensjonistar no
– og dei kjenner kvarandre godt Det er mykje kunnskap
som kan kome til å bli gløymt for alltid, til dømes
kunsten å kunne støype eigne lager, fortel Arild Terøy.
Ein norsk-amerikanar som var på besøk i Høydalen i
1969, filma «Sendingen» då den gjekk i rutefart i
fjorden. Den hadde ei Finnøy-maskin om bord.
– Den 8 mm-filmen har vi no fått digitalisert, fortel
Helge Terøy.
Han ser Høydalane Motormuseum i samband med senteret som
no skal byggjast på helleristningssenteret i nabogrenda
Ausevika.
– Vi må no ha noko å tilby folk som besøkjer bygdene
våre, meiner mannen som har store delar av skulda for at
motormuseumet er blitt ein realitet.
Dei tok han på ordet. Han fekk hakeslepp i sin eigen
50-årsdag då gjengen monterte eit styrehus i hagen. Og
inne i MT «Lykken» vart det montert ein friskmeld og
vital Sabb-diesel frå hine hårde dage. Og i sin eigen
50-årsdag måtte han fram med blåselampa og gløde. Og til
den tøffande lyden av Sabb kunne festlyden nyte ein god
årgang cognac i hagen.
|
